✨ दशमः पाठः — षष्ठी विभक्ति (सम्बन्धकारकः)
चतुरः शृगालः
अभ्यासः
प्रश्नः 1. संस्कृत में उत्तर दें।
क. काकस्य मुखे किम् अस्ति ?
ख. कः एतत् मांसखण्डम् इच्छति ?
ग. कस्य वर्णः कृष्णः ?
घ. कस्य मुखस्य मांसखण्डम् अधः पतति ?
ङ. कः चतुरः अस्ति ?
उत्तरम् –
क. काकस्य मुखे मांसखण्डम् अस्ति।
ख. शृगालः एतत् मांसखण्डम् इच्छति।
ग. काकस्य वर्णः कृष्णः।
घ. काकस्य मुखस्य मांसखण्डम् अधः पतति।
ङ. शृगालः चतुरः अस्ति।
प्रश्नः 2. उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति करें।
| क्रमांक | वाक्यांश | विकल्प | उत्तर |
|---|---|---|---|
| क. | …………….. जलं पवित्रम् अस्ति। | (कूपस्य, गङ्गायाः, तडागस्य) | गङ्गायाः |
| ख. | …………… माता कौशल्या। | (रामस्य, रामः, रामेण) | रामस्य |
| ग. | भारतवर्षम् ……………… देशः। | (अहं, वयं, अस्माकं) | अस्माकं |
| घ. | वाल्मीकि: …………….. रचयिता। | (रामायणम्, रामायणस्य, रामायणेन) | रामायणस्य |
| ङ. | दिल्ली ……………… राजधानी। | (भारतस्य, चीनस्य, श्रीलङ्कायाः) | भारतस्य |
प्रश्नः 3. निम्नलिखित शब्दों के लिङ्ग, विभक्ति एवं वचन लिखें।
| शब्द | लिङ्ग | विभक्ति | वचन |
|---|---|---|---|
| मन्दिराणाम् | नपुंसक | षष्ठी | बहुवचन |
| एतासाम् | स्त्री (एतत्) | षष्ठी | बहुवचन |
| अध्यापकानाम् | पुँल्लिङ्ग | षष्ठी | बहुवचन |
| तुलानाम् | स्त्रीलिङ्ग | षष्ठी | बहुवचन |
| कासाम् | स्त्रीलिङ्ग | षष्ठी | बहुवचन |
| शृगालैः | पुँल्लिङ्ग | तृतीया | एकवचन |
| मित्रस्य | नपुंसक | षष्ठी | एकवचन |
प्रश्नः 4. सही शब्दरूपों को ‘√’ से चिह्नित करें।
| क्रमांक | विकल्प | सही उत्तर |
|---|---|---|
| क. | गङ्गयाः, गङ्गायाः, गङ्गाय | √ गङ्गायाः |
| ख. | वेदेनाम्, वेदानाम्, वेदानाम | √ वेदानाम् |
| ग. | ममस्य, मम्, मम | √ मम |
| घ. | कर्णोयो:, कर्णयो:, र्कणयो: | √ कर्णयो: |
| ङ. | लतानाम्, लतनाम्, लतानाम | √ लतानाम् |
| च. | नगरास्य, नगरस्य, नगरस्या: | √ नगरस्य |
🔖 नोट:
यह अभ्यास “षष्ठी विभक्ति (सम्बन्धकारक)” से सम्बन्धित है। इसका उद्देश्य छात्रों को विभक्तियों के प्रयोग और शब्दरूपों की समझ को सुदृढ़ करना है।